یائسگی به حالتی در زنان گفته می شود که سن آنها افزایش یافته و به مدت 12 ماه مداوم قاعدگی را تجربه نکرده باشند. این اختلال می تواند بین 40 تا 50 سالگی اتفاق بی افتد و برای تمام زنان نیز رخ می دهد. این اختلال یک پروسه طبیعی و بیولوژیکی می باشد کهعلائم آن از جمله گر گرفتن ناگهانی بدن و تغییر در روحیه و احساسات می باشد ، که خواب و انرژی ، اخلاق و سایر فعالیت های روزمره شما را تحت تاثیر قرار می دهد. راه های جلوگیری و درمان مختلفی نیز برای عارضه وجود دارد ، مانند درمان های خانگی ، تغییر روش زندگی و هورمون درمانی که قابل انجام در مراحل مختلفی از دوره یائسگی می باشند. در ادامه مطلب که توسط جراح و متخصص زنان دکتر مریم خسرومهر در تهران تهیه شده است با ماهمراه باشید ، تا از هر آنچه که باید بدانید مطلع شوید.
یائسگی چیست ؟
یائسگی یک مرحله طبیعی در زندگی زنان است که با پایان دائمی قاعدگی و توانایی بارداری همراه است. این فرایند زمانی رخ می‌دهد که تخمدان‌ها تولید هورمون‌های استروژن و پروژسترون را متوقف می‌کنند ، که این هورمون‌ها برای تنظیم چرخه قاعدگی و باروری ضروری هستند. یائسگی معمولاً بین سنین ۴۵ تا ۵۵ سال اتفاق می‌افتد این مرحله به صورت رسمی زمانی تشخیص داده می‌شود که یک زن به مدت ۱۲ ماه متوالی بدون قاعدگی باشد.
علل یائسگی چیست ؟
یائسگی به طور طبیعی با افزایش سن اتفاق می‌افتد ، اما چندین عامل و علت می‌توانند در ایجاد یائسگی نقش داشته باشند :
1. کاهش طبیعی هورمون‌ها
با افزایش سن ، عملکرد تخمدان‌ها در تولید هورمون‌های استروژن و پروژسترون کاهش می‌یابد. این کاهش تدریجی هورمون‌ها منجر به متوقف شدن تخمک‌گذاری و در نهایت قطع قاعدگی می‌شود.
2. جراحی تخمدان‌ها
زنانی که تحت جراحی برای برداشتن تخمدان‌ها (اوفورکتومی) قرار می‌گیرند، به طور ناگهانی دچار یائسگی می‌شوند ، زیرا منبع اصلی تولید هورمون‌های زنانه حذف می‌شود.
3. شیمی‌درمانی و پرتودرمانی
این درمان‌ها که معمولاً برای مقابله با سرطان استفاده می‌شوند ، می‌توانند به تخمدان‌ها آسیب برسانند و باعث یائسگی زودرس شوند. بسته به نوع و میزان درمان ، یائسگی ممکن است موقتی یا دائمی باشد.
4. نارسایی زودرس تخمدان (POI)
در برخی زنان ، تخمدان‌ها قبل از ۴۰ سالگی فعالیت خود را متوقف می‌کنند. این وضعیت که “یائسگی زودرس” یا “نارسایی زودرس تخمدان” نامیده می‌شو د، می‌تواند به دلیل عوامل ژنتیکی یا بیماری‌های خودایمنی رخ دهد.
5. شرایط پزشکی خاص
بیماری‌هایی مانند سندرم ترنر (Turner syndrome) و برخی از بیماری‌های خودایمنی می‌توانند به تخمدان‌ها آسیب زده و موجب یائسگی زودرس شوند.
علل یائسگی ممکن است ترکیبی از عوامل طبیعی ، جراحی یا درمان‌های پزشکی باشند که باعث کاهش یا قطع عملکرد تخمدان‌ها می‌شوند اما در اکثر زنان این مسئله به صورت یک سیکل طبیعی در مراحل زندگی رخ می دهد.
علائم یائسگی چیست ؟
علائمی که در یائسگی ایجاد می شود در هریک از بانوان متفاوت است و به صورت اتفاقات و نشانه های غیر عادی در انتهای دوران قاعدگی رخ می دهد. قاعده نشدن برای چند ماه یا یک ماه و ادامه دوباره آن ، یا به عبارتی ، چرخه نامنظم قاعدگی و فاصله کم بین آنها می تواند از علائم یائسگی باشد. البته برای اطمینان از این امر بهتر است به متخصص زنان مراجعه کنید و معاینه شوید. شما بانوان عزیز در بازه چند ماه تا چند سال قبل از رخ دادن این مشکل نشانه ها و عوارض زیر را تجربه خواهید کرد :
- قاعدگی غیر عادی
- خشکی واژن
- گر گرفتگی
- بی حالی
- تعریق در طول شب
- مشکلات خواب
- بد اخلاقی
- افزایش وزن و متابولیزم آهسته
- نازکی و ضعف مو و خشکی پوست
- افتادگی سینه
زمان مناسب برای مراجعه به متخصص زنان پس از یائسگی
به طور کلی ارتباط منظمی با پزشک خود برای چکاپ ماهیانه داشته باشید و همچنان قبل و بعد از یائسگی این جلسات را پیگیری کنید. زمانی که سن شما بالا میرود ، برای آگاهی از سطح سلامتی خود ، انجام آزمایشاتی مورد نیاز و ضروری است ، که عبارتند از کولونوسکوپی ، ماموگرافی و غربالگری تریگیلیسیرید و غیره که باید به طور مداوم انجام شوند. پزشک زنان شما ممکن است تست های دیگری مانند تست تیروئید ، آزمایش سینه و لگن را نیز به شما پیشنهاد کند. نکته مهم دیگری که وجود دارد این است که ، حتماّ در صورت وجود هرگونه خونریزی بعد از یائسگی به پزشک خود مراجعه کنید و از ایشان بخواهید تا شما را راهنمایی کند.
عوامل موثر در بروز یائسگی
هر چند یائسگی عموما به تدریج و در روند افزایش سن اتفاق می افتد با این حال برخی عوامل می توانند در تسریع بروز آن نقش موثری داشته باشند :
_ کاهش طبیعی هورمون های جنسی : هنگام که شم بانوان عزیز به اواخر 30 سالگی خود می رسید ، تخمدان شما استروژن و پروژسترون کمتری ترشح و تولید می کند. این هورمون ها باعث منظم بودن قاعدگی شما شده و با کاهش آنها احتمال باردار شدن کاسته می شود.
در 40 سالگی دوره قاعدگی شما طولانی و کوتاه خواهد شد ، در واقع سنگین و سبک می گردد ، فاصله و تداوم بین آنها از بین می رود و به عبارتی نظم خود را از دست می دهد ، تا اینکه ناگهان در 50 سالگی تخمدان شما دیگر تخمدان آزاد نمی کند و دچار قاعدگی نخواهید شد ، در این زمان متوجه می شوید که وارد دوران یائسگی شده اید.
_ جراحی برداشتن تخمدان (اُفورکتومی) : همانطور که گفته شد تخمدان های شما هورمون هایی از جمله استروژن و پروژسترون ترشح می کنند ، که چرخه قاعدگی شما را منظم می نمایند.
این جراحی باعث یائسگی ناگهانی می گردد و که شما علائم آن را تجربه خواهید کرد. همچنین علائم شدید تر خواهند بود ، زیرا توقف ترشح هورمون به طور تدریجی و طی چند سال نبوده و به صورت ناگهانی اتفاق افتاده.
نکته : در جراحی برداشتن رحم (هیسترکتومی) شما دیگر قاعدگی را تجربه نخواهید کرد ، اما باعث یائسگی شما نمی شود ، زیرا تخمدان ها همچنان در بدن هستند و تخمک ترشح می کنند که باعث تولید استروژن و پروژسترون می شود.
_ شیمی درمانی و رادیوتراپی : این روش های درمانی سرطان ، به هنگام انجام یا زمان کمی بعد از اتمام جلسه درمانی باعث ایجاد علائم یائسگی می شوند.
توقف قاعدگی و باروری بعد از شیمی درمانی همیشگی نبوده و نیاز به آن ها در فرد پا برجا می ماند. اگر رادیوتراپی در ناحیه تخمدان ها انجام شود ، بر روی آنها تاثیر خواهد گذاشت و عملکرد آنها را مختل می کند. انجام پرتو درمانی بر روی سایر بخش های بدن اثری نمی گذارد و ارتباطی با یائسگی ندارد.
_ ناتوانی زود هنگام تخمدان ها : تنها یک درصد از زنان یائسگی را قبل 40 سالگی تجربه می کنند. این مشکل قبل از بلوغ ، حاصل ناتوانی تخمدان ها در تولید هورمون های جنسی است و ریشه در مشکلات ژنتیکی یا بیماری های خود ایمنی دارد.
برای این زنان تنها راه موجود هورمون درمانی است ؛ زیرا حداقل تا سن طبیعی یائسگی سلامت مغز ، قلب و استخوان ها حفظ می شود.
عوارض یائسگی
بعد از رخ دادن این مشکل در بدن شما احتمال ابتلا به بیماری ها و مشکلات زیر افزایش می یابد :
- مشکلات قلب و رگ (قلب و عروق) : هنگامی که مقدار استروژن در بدن کاهش می یابد ، باعث افزایش ریسک مشکلات قلبی عروقی می شود. این بیماری ها برای زنان به اندازه مردان خطر ساز هستند ؛ بنابراین مهم هست که در دوران یائسگی ورزش کنید ، غذای سالم بخورید و به سلامتی خود اهمیت دهید. از دکتر خود برای کاهش ریسک کمک بگیرید تا وزن خود را ثابت نگه دارید ، کولسترول خون را کم کنید و در صورت بالا بودن فشار خون از آن بکاهید.
- پوکی استخوان : این مشکل باعث می شود استخوان ها ضعیف و شکننده شوند که منجر به بالا رفتن ریسک شکستن آن می گردد. در چند سال نخست بعد از یائسگی تراکم استخوان ها با سرعت زیادی کاهش پیدا می کند ، که منجر به بالا رفتن ریسک پوکی استخوان می شود. زنان یائسه مبتلا به پوکی استخوان به میزان بیشتری مستعد شکستگی ستون فقرات ، لگن و مچ دست هستند.
- بی اختیاری ادرار : هنگامی که بافت مجرای ادرار و واژن شما خاصیت الاستیسیته بودن را از دست می دهد ممکن است شما فشار های مداوم ، قوی و ناگهانی را تجربه کنید ، که به دنبال آن بی اختاری ادراری نمود می یابد. در ان شرایط بانوان در هنگام عطسه یا سرفه ، نشت ادرار را تجربه می کنند. این احتمال هم وجود دارد که به سبب این عارضه ، در ان ناحیه عفونت نیز پدیدار شود. تقویت عضلات لگن با تمرینات مخصوص یا مصرف استروژن موضعی می توانند علائم این مشکل را کاهش دهند. هورمون درمانی نیز می تواند در درمان مشکلات بعد از یائسگی نیز اثر گذار باشد.
- مشکلات رابطه جنسی : خشکی واژن و از دست رفتن انعطاف و رطوبت آن می تواند باعث خونریزی ملایم و درد هنگام انجام رابطه جنسی شود. کم شدن میل جنسی نیز منجر به کاهش نیاز به رابطه جنسی می گردد. مرطوب کننده ها و چرب کننده های بر پایه آب می توانند درمان مناسبی باشند ، اما اگر کافی نبودند می توانید از دوزهای استروژن در شکل های مختلف قرص ، کرم و حلقه استفاده کنید.
- اضافه وزن : تعداد زیادی از زنان در دوران یائسگی یا بعد از آن دچار اضافه وزن شدیدی می شوند ؛ زیرا متابولیسم آهسته شده و سوخت و ساز بدن کاهش پیدا می کند. این مشکل می تواند تا حدی حاد باشد ، که شما برای نگه داشتن وزن فعلی خود نیاز به خوردن کمتر غذا و تمرین همزمان داشته باشید.
راه های درمانی یائسگی در تهران
- هورمون درمانی
- استروژن واژینال
- دارو ضد افسردگی با دوز پایین
- گاباپنتین
- کلونیدین
- داروهایی برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان
درباره تمامی روش های درمانی قبل از تصمیم گیری با دکتر خود مشورت کنید و بدی ها و خوبی های هر یک را شنیده و بررسی کنید ، تا بتوانید تصمیم درستی بگیرید. این امر باعث می شود تا با توجه به سن و شرایط خود بهترین روش درمانی را برای یائسگی خود انتخاب نمایید.
